Schijnzelfstandigheid: Wat verandert er per 2025 en wat betekent dit voor jou?

De term schijnzelfstandigheid zie je steeds vaker voorbij komen. En met een goede reden: vanaf 1 januari 2025 gaat de Belastingdienst weer actief controleren op dit onderwerp. Dat roept bij veel zzp’ers vragen op. Ben ik eigenlijk wel echt zelfstandig? En loop ik hierdoor risico’s, ook als ik gewoon netjes werk lever?

Wat is schijnzelfstandigheid precies?

Het klinkt misschien onschuldig: je werkt als zelfstandig ondernemer, maar je doet al langere tijd opdrachten voor één vaste klant. Je bepaalt niet echt zelf je werktijden en hebt weinig vrijheid in hoe je je werk uitvoert. In de praktijk functioneer je dus eigenlijk als werknemer, maar dan zonder een arbeidsovereenkomst. En dat is precies waar het schuurt.

Voor opdrachtgevers is dit soms voordelig zij hoeven geen loonheffingen af te dragen. En jij als opdrachtnemer geniet van ondernemersvoordelen zoals de zelfstandigenaftrek. Maar voor de Belastingdienst en de rest van de arbeidsmarkt ontstaat hierdoor een ongelijk speelveld.

De wet DBA en het einde van de pauze

Sinds 2016 bestaat er een wet die dit soort situaties moet aanpakken: de Wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties). Deze wet geeft handvatten om te beoordelen of iemand écht zelfstandig werkt of in feite gewoon in loondienst is.

Toch werd er lange tijd niet actief gehandhaafd. Er gold een zogenoemd handhavingsmoratorium: er werd wel gecontroleerd, maar alleen bij duidelijke misstanden werden er maatregelen genomen. Vanaf 2025 komt daar verandering in dan mag de Belastingdienst wél weer boetes en naheffingen opleggen als er sprake is van schijnzelfstandigheid.

Waar wordt op gelet?

De Belastingdienst kijkt bij een controle niet alleen naar je overeenkomst, maar vooral naar de praktijk. Denk aan vragen als:

• Heb jij zelf de regie over je werk en werktijden?

• Kun je iemand anders inschakelen om de opdracht uit te voeren?

• Ben je vrij in de manier waarop je werkt?

• Ontvang je aanwijzingen of werk je onder toezicht?

Als het antwoord op veel van deze vragen “nee” is, dan is de kans groot dat je als werknemer wordt gezien.

Modelovereenkomsten niet meer leidend

Vroeger kon je gebruik maken van goedgekeurde modelovereenkomsten. Die gaven wat meer zekerheid over je werkrelatie. Maar ook daar is verandering in gekomen: deze modellen bieden geen garantie meer en worden niet langer door de Belastingdienst goedgekeurd. Er wordt nu vooral gekeken naar hoe de samenwerking er feitelijk uitziet, niet hoe die op papier staat.

Wel is er inmiddels een webmodule beschikbaar waarmee opdrachtgevers vooraf kunnen toetsen of er sprake is van een dienstverband. Handig als je twijfelt over de vorm van je samenwerking.

Wat als je toch als werknemer wordt gezien?

Wordt er vastgesteld dat er eigenlijk sprake was van een dienstverband? Dan heeft dat gevolgen vooral voor de opdrachtgever. Die moet alsnog loonbelasting en sociale premies betalen, met terugwerkende kracht. Maar ook voor jou als ondernemer kan dit gevolgen hebben. Zo kan het zijn dat je geen recht meer hebt op ondernemersfaciliteiten in je aangifte inkomstenbelasting.

Nieuwe wet op komst in 2026

De huidige regels zijn nog niet altijd even duidelijk. Daarom werkt de overheid aan een nieuwe wet: de Wet VBAR (Verduidelijking Beoordeling Arbeidsrelaties en Rechtsvermoeden). Deze zou in 2026 moeten ingaan en moet zorgen voor een duidelijkere toetsing bij twijfelgevallen.

Wat kun je nu doen?

Werk je als zelfstandige en twijfel je of jouw werksituatie nog wel écht zelfstandig is? Dan is dit hét moment om daar kritisch naar te kijken. Praat erover met je opdrachtgever, check de webmodule en bespreek je situatie met je boekhouder.

📌 Tip: Voorkomen is beter dan genezen. Een heldere samenwerking, goede afspraken én een kritische blik op je manier van werken kunnen je straks veel stress en geld besparen.